به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دشمنان هم روی غنیسازی دست گذاشتهاند." این جملهٔ گویای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حرم مطهر امام خمینی (ره)، به خوبی نشان میدهد که چرا موضوع غنیسازی اورانیوم به یکی از محوریترین چالشهای جمهوری اسلامی ایران در عرصهٔ بینالمللی تبدیل شده است. ایشان با اشاره به تجربهٔ دههٔ ۸۰ و "غیرقابل اعتماد بودن آمریکا در تأمین سوخت ۲۰ درصد"، بر این نکته تأکید کردند که دشمنان بهدرستی دریافتهاند استقلال ایران در چرخهٔ سوخت هستهای بهمعنای شکست سیاستهای تحریم و فشار حداکثری است.
این گزارش، با نگاهی تحلیلی به روند مذاکرات و اقدامات ایران در زمینهٔ تأمین سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران، نشان میدهد که چگونه سیاستهای دوگانه و بدعهدیهای غرب، جمهوری اسلامی ایران را به سمت خودکفایی در غنیسازی سوق داد. از یک سو، ایران با حسننیت حاضر به مذاکره و تبادل سوخت شد و از سوی دیگر، غرب با تعلل و پیششرطهای غیرمنطقی، راه هرگونه توافق سازنده را بست. در نهایت، تصمیم تاریخی ایران برای تولید سوخت ۲۰ درصد نهتنها نیاز حیاتی بیماران را تأمین کرد، بلکه ثابت کرد که تنها راه حفظ حقوق هستهای، تکیه بر توان داخلی و مقاومت در برابر فشارهای بیامان دشمنان است.
این گزارش، روایتی مستند از این مسیر پرچالش است؛ از مذاکرات وین تا توافق سهجانبه با ترکیه و برزیل، و از وعدههای عملینشدهٔ غرب تا دستاورد بزرگ دانشمندان ایرانی در غنیسازی ۲۰ درصد را بررسی میکند که در ادامه میخوانید.
خلاصهای از گزارش کامل...
تجربه راکتور تهران و نیاز به سوخت ۲۰ درصد
رآکتور تحقیقاتی ۵ مگاواتی آبسبک تهران که در سال ۱۹۵۶ توسط آمریکا به ایران فروخته شد، برای تولید رادیوداروهای مورد نیاز حدود یکمیلیون بیمار سرطانی در سال استفاده میشود. پس از انقلاب اسلامی، آمریکا از تحویل سوخت با غنای ۹۳ درصد خودداری کرد و ایران در سال ۱۹۹۳ با تغییر ساختار رآکتور، سوخت با غنای ۱۹.۷۵ درصد را از آرژانتین خریداری کرد. این سوخت تا پایان سال ۱۳۸۹ کفایت میکرد.
درخواست ایران از آژانس بینالمللی انرژی اتمی!
در ۱۲ خرداد ۱۳۸۸، ایران با ارسال نامهای به آژانس، آمادگی خود را برای خرید سوخت از کشورهای تولیدکننده اعلام کرد. آژانس این درخواست را به روسیه و آمریکا منتقل کرد و آنها پیشنهاد دادند در ازای دریافت اورانیوم ۳.۵ درصد ایران، سوخت ۲۰ درصد مورد نیاز را تأمین کنند. فرانسه نیز خواستار مشارکت در این فرآیند شد.
مذاکرات وین و پیشنهاد تبادل سوخت
در مذاکرات وین در ۲۷ مهر ۱۳۸۸، ایران با حسننیت حاضر شد و علیرغم توانایی فنی تولید سوخت ۲۰ درصد، پیشنهاد تبادل سوخت را مطرح کرد. پیشنویس موافقتنامه البرادعی، ایران، روسیه و فرانسه را به عنوان طرفهای اصلی قرارداد معرفی کرد. با اعتراض ایران به سابقه بد تعهدات فرانسه، این کشور از نقش مستقیم حذف شد.
تعلل غرب و تصمیم ایران برای تولید سوخت!
با عدم پاسخگویی غرب به پیشنهاد ایران پس از ۴ ماه، رئیسجمهور وقت در ۱۸ بهمن ۱۳۸۸ دستور آغاز غنیسازی ۲۰ درصد را صادر کرد. ایران در ۱۹ بهمن به آژانس اطلاع داد و تولید سوخت در نطنز از ۲۰ بهمن آغاز شد.
واکنش غرب و پیشنهاد جدید!
پس از موفقیت ایران، آمریکا، روسیه و فرانسه در ۲۳ بهمن ۱۳۸۸ پیشنهاد مشترکی برای تبادل سوخت ارائه دادند، اما ایران بر ضرورت ضمانتهای عینی و تبادل همزمان در خاک خود تأکید کرد. وزیر امور خارجه ایران در کنفرانس مونیخ گفت: «آماده تبادل سوخت هستیم، اما تعهدات طرف مقابل باید شفاف باشد.»
توافق سهجانبه ایران، ترکیه و برزیل
در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۹، ایران با ترکیه و برزیل به توافق رسید تا ۱۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم کمغنیشده را در ترکیه امانت گذارد و در مقابل، سوخت ۲۰ درصد دریافت کند. این توافق با استقبال ایران به عنوان گامی برای اعتمادسازی انجام شد، اما غرب آن را نپذیرفت.
تلاشهای ایران برای تأمین سوخت رآکتور تهران از طریق مذاکرات بینالمللی با بنبست مواجه شد و خودکفایی در تولید سوخت ۲۰ درصد به عنوان راهحل نهایی انتخاب گردید. این اقدام در چارچوب حقوق ایران تحت معاهده NPT و با هدف تأمین نیازهای پزشکی میلیونها بیمار انجام شده است.
جزئیات کامل گزارش
تجربه تبادل سوخت ۲۰ درصد:
۱. رآکتور تحقیقاتی 5 مگاواتی آبسبک تهران که به تولید رادیوداروها برای مصارف پزشکی میپردازد، در سال 1956 توسط آمریکا به ایران فروخته شد و این کشور سوخت آن با غنای 93 درصد را نیز به ایران تحویل میداده است. پس از انقلاب اسلامی، آمریکا از تحویل سوخت خودداری نمود و ایران در سال 1993 با ایجاد تغییراتی در ساختار رآکتور (تبدیل سوخت از 93 درصد به نوزده و هفتادوپنج درصد) سوخت مورد نیاز را از آرژانتین خریداری کرد. این سوخت تا پایان 1389 کفایت میکرده است. قابل ذکر است که این رآکتور برای تقریبا یکملیون بیمار سرطانی در سال، رادیودارو تامین میکند.
۲. جمهوریاسلامیایران با ارسال نامهای به مدیرکل آژانسبینالمللی انرژی اتمی در مورخ 12 خرداد 1388 اعلام کرد که آمادگی دارد سوخت مورد نیاز رآکتور تهران را از کشورهای تولیدکننده خریداری کند. آژانس این نامه را به روسیه و آمریکا فرستاد و آنان نیز برای گفتوگو در این خصوص اعلام آمادگی کردند و این پیشنهاد را نیز مطرح کردند که میتوانند در ازای دریافت بخشی از اورانیوم سهونیمدرصد تولیدی نطنز، 116 کیلوگرم سوخت 20 درصد مورد نیاز 10 تا 15 سال آینده این رآکتور را در اختیار ایران قرار دهند. فرانسه نیز درخواست نمود تا وارد این فرایند شود.
۳. مطابق ماده چهارم NPT و مواد گوناگون اساسنامه آژانس، آژانس موظف است همکاریهای لازم را در این مورد بهعمل آورد و به کشور درخواستکننده کمک کند.
ماده چهارم
1- هیچ یک از مواد این معاهده به نحوی تفسیر نخواهد گردید که به حقوق غیر قابل انکار هر یک از اعضای آن به منظور توسعه تحقیقات، تولید و بهرهبرداری از انرژی هستهای جهت اهداف صلحجویانه بدون هر نوع تبعیض و منطبق با مواد 1 و 2 این معاهده، خللی وارد نماید.
2- همه اعضای این معاهده متعهد میگردند که تبادل هر چه وسیعتر تجهیزات، مواد، دانش و اطلاعات فنی را جهت مصارف صلحجویانه انرژی هستهای تسهیل نموده و حق شرکت در این مبادلات را دارند. اعضای این معاهده در صورت توانایی باید انفرادی یا به اتفاق سایر اعضاء یا سازمانهای بینالمللی در توسعه بیشتر استفاده از انرژی هستهای برای اهداف صلحجویانه مخصوصا در قلمرو اعضایی که فاقد سلاح هستهای میباشند و با توجه به نیازهای مناطق در حال توسعه جهان، مشارکت نمایند.
همچنین در ماده سوم اساسنامه آژانس آمده است:
ماده سوم اساسنامه آژانس– وظایف
الف- سازمان مجاز است:
1- تحقیق درباره انرژی اتمی و توسعه آن و استفاده عملی از آن را برای مقاصد غیر نظامی در سراسر جهان تشویق و مساعدت نماید و در صورتی که از سازمان تقاضا شده باشد، میتواند جهت تامین انجام خدمات یا تهیه مواد و وسایل و تاسیسات برای یک عضو سازمان از طرف عضو دیگر به عنوان واسطه عمل کند و نیز جهت تحقیق در انرژی اتمی و توسعه آن و استفاده عملی از آن در مقاصد غیر نظامی عمل یا خدمت مفیدی را انجام دهد.
2- به منظور تامین وسائل تحقیق درباره انرژی اتمی و توسعه آن و استفاده عملی از آن در مقاصد غیر نظامی و از جمله تولید نیروی برق با توجه لازم به احتیاجات نواحی عقب مانده جهان طبق این اساسنامه مواد، خدمات، تجهیزات و تاسیسات ضروری را تدارک و تحویل نماید.
همچنین در ماده 11 اساسنامه آژانس تصریح شده است که:
3-هر عضو یا دستهای از اعضای سازمان که مایل به اجرای طرحی مربوط به تحقیق درباره انرژی اتمی یا توسعه آن یا استفاده عملی از آن جهت مقاصد غیرنظامی باشد، میتواند کمک سازمان را در تأمین مواد شکافتپذیر مخصوص و خدمات و تجهیزات و وسایل و تأسیسات لازم برای این مقصود تقاضا کند.
۴. مذاکرات کارشناسی فنی میان هیأتهای ایران، آژانس، روسیه، آمریکا و فرانسه مورخ 27 مهرماه ۱۳۸۸ در وین و در محل آژانس برگزار گردید و سهروز به طول انجامید. جمهوریاسلامیایران در این مذاکرات با حُسننیت و جدیت حاضر شد و علیرغم اینکه از نظر فنی توان غنیسازی 20 درصد و تولید سوخت را داشته است، اما بهمنظور سنجش حُسننیت، صداقت و جدیت طرف مقابل، بحث خرید سوخت از خارج را در این مرحله مطرح کرد. آقای البرادعی در پیشنویس موافقتنامهای که به طرفها ارایه نمود، ایران، روسیه و فرانسه را به عنوان طرفهای اصلی و مستقیم قرارداد معرفی کرد. ظاهرا نقش روسیه در این میان غنیسازی 20 درصدی و نقش فرانسه نیز تولید میله و مجتمع سوخت –پس از دریافت مواد بیستدرصد از روسیه- بود.
۵. با اعتراض ایران به نقش مستقیم فرانسه به خاطر سابقه بد این کشور از عمل به تعهدات خود در برابر ایران، فرانسه از هرگونه رابطه مستقیم با ایران حذف شد. البته این کشور میتوانست با روسیه قرارداد جداگانهای داشته باشد.
۶. در پیشنویس البرادعی همچنین آمده است که ایران باید 1200 کیلوگرم اورانیوم سهونیمدرصد خود را به طور یکجا تا پایان سال 2009 میلادی (یعنی تقریبا تا دوماه بعد) به روسیه تحویل دهد و سوخت مورد نظر (116 کیلوگرم بیستدرصد) را بعد از یکسال تحویل گیرد.
۷. هیأت ایرانی ملاحظات و پیشنهادات خود را در مورد پیشنویس ارایه کرده و قرار شد طرفها پس از رایزنی با پایتختها، جواب نهایی را اعلام کنند. در نهایت ایران به البرادعی اعلام کرد که گفتوگوهای وین را با نگاهی مثبت دنبال خواهد کرد و باید ملاحظات اقتصادی و فنی ایران در باره چگونگی دریافت سوخت رآکتور تهران، تامین شود. ایران بر این نظر بود که ارایه اورانیوم 5/3 درصد از سوی ایران باید در دو مرحله و جمعا 800 کیلوگرم باشد (که برای تولید 116 کیلوگرم سوخت 20 درصد کفایت میکند) و ازسویدیگر، تبادل مواد غنیشده ایرانی و سوخت تولیدی بیستدرصد باید به طور همزمان در داخل خاک ایران انجام گیرد.
۸. درواقع، سهراه حل تامین سوخت ۲۰ درصد برای ما قابل تصور بوده است: خودمان تولید کنیم، یا اینکه برای رآکتور سوخت غنیشده 75/19 درصد بخریم و فرض سوم این است که سوخت 5/3 درصد بدهیم و 75/19 درصد دریافت کنیم. درحالیکه هیچ وجهی برای فرض سوم نبوده است، درعینحال، برای اعتمادسازی ایران آن را پذیرفت، اما متاسفانه با بهانهتراشیها و بدعهدیهای طرف غربی و آمریکا مواجه شده است.
وزیرامورخارجه جمهوریاسلامیایران-آقای منوچهرمتکی- در مورخ 16/11/1388 (5/2/2010) در کنفرانس امنیتی مونیخ در مورد تبادل سوخت، اظهار داشت:
«در مورد رآکتور تهران باید توجه داشت که این رآکتور که حدود 50 سال پیش ساخته شده است، داروهای مورد نیاز بیماران خاص را تامین میکند. بعد از انقلاب سوخت آن از منابع دیگری تامین میشد، ولی در یکسال آینده این رآکتور نیاز به سوخت جدید دارد که سه راه تولید سوخت 20 درصد، خرید از کشورهای دیگر و مبادله سوخت برای تامین سوخت آن در پیش است. پیشنهاد مبادله سوخت با تبلیغات و حرکتهای خاصی مواجه شد و سؤالاتی پیرامون این مسأله مطرح گردید. در دو یا سهماه گذشته، این موضوع مورد بررسی طرفها بود و ما نهایتا اعلام کردیم که آماده عملیاتی کردن این پیشنهاد هستیم و سهروز قبل فرمول تبادل سوخت و معاوضه سوخت 5/3 درصد با سوخت 20 درصد مطرح شد، این در حالی است که تامین این سوخت برای اعضای آژانس باید انجام شود. با توجه به گفتوگوهای انجام شده و نزدیکی نظرات، تصور میکنم که زمینه انجام این تبادل در آینده نه چندان دور فراهم شده است و ما به یک توافق مبنایی نزدیک میشویم.
۹. البرادعی در ۱۱/۷/۱۳۸۸ در سفر به ایران و در دیدار با صالحی گفته است:
«در خصوص پروژهای که چند ماه پیش ایران در این باره از ما درخواست کرد و در ارتباط با تهیه رادیوداروها و رادیوایزوتوپها در زمینه پزشکی و دارویی با چند نفر از فروشندگان سوخت تماس گرفتیم و پاسخهای خوبی دریافت کردیم. این یک بحث بشردوستانه است و ما از آن حمایت میکنیم. ما پیشنهاد دادیم ایران سوخت غنیسازیاش را ارایه دهد و مواد غنیشده تا 20 درصد را تحویل بگیرد و ایران آن را پذیرفت. از اینرو، در 19 اکتبر قرار است جنبههای فنی انتقال سوخت را بررسی کنیم و در این زمینه فرانسه، ناظر است و آمریکا و روسیه در این مذاکرات حضور دارند و نقش آژانس تسهیل کننده است که ما این نقش را مثبت میدانیم.»
۱۰. آغاز غنیسازی ۲۰ درصد:
به دنبال تعلل و بهانهتراشیها و دشمنیهای گسترده غرب برای تبادل سوخت، ملت ایران برای حل مشکل بیماران خاص خود در نیاز به رادیوداروهای تولیدی رآکتور تهران، تصمیم گرفت با اعتماد به خدای متعال و اتکا به توانمندی متخصصین داخلی خود، سوخت 20 درصد که از تکنولوژی بالایی برخوردار است، را تولید کند. بدین منظور، در تاریخ 18/11/1388 (7/2/2010)، آقای احمدینژاد –رئیسجمهور وقت- در دیدار از نخستین نمایشگاه دستاوردهای مرکز ملی علوم و فنون لیزر ایران، دستور آغاز غنیسازی 20 درصد را صادر کرده است. ایشان به رئیس سازمانانرژیاتمی-آقای دکترصالحی- دستور داد: «با سانترفیوژهایی که دارید، غنیسازی 20 درصد را آغاز کنید، البته راه برای تعامل باز است و اگر کشورها بدون پیششرط همکاری کنند، مشکلی برای تعامل و تبادل سوخت وجود ندارد».
تعلل غرب در اقدام برای تبادل سوخت در حالی که حدود 4 ماه از مذاکرات وین میگذرد، دلیل اصلی دستور رئیسجمهور برای تولید سوخت 20 درصد بوده است. درواقع، نامه درخواست سوخت رآکتور تهران به طور رسمی در دوم ژوئن 2009 به محمد البرادعی، مدیرکل پیشین آژانسبینالمللیانرژیاتمی تحویل داده شد.
چهار ماه بعد مذاکرات با کشورهای روسیه، فرانسه، آمریکا با نظارت آژانس انجام شد که در آن نشست پیشنهاد منطقی ایران برای تبادل همزمان سوخت در ایران در دومرحله که تضمین لازم برای تحویل سوخت را ایجاد میکرد و نیز فضای همکاری را گسترش میداد ارایه شد، اما پاسخ رسمی به این پیشنهاد سازنده تاکنون دریافت نشده است. از اینروست که ایران نمیتواند این پروژه انسان دوستانه را که در جهت تامین نیازهای پزشکی از جمله تولید رادیوایزوتوپهاست، در بلاتکلیفی نگه دارد.
۱۱. یکروز بعد یعنی مورخ 19/11/1388 (8/2/2010) ایران به طور رسمی نامه تولید غنیسازی 20 درصد را به آژانس تحویل داده است. این نامه توسط نماینده دائم ایران در آژانسبینالمللیانرژیاتمی –آقای علیاصغرسلطانیه- تحویل این سازمان شد.
۱۲. غنیسازی20 درصد در نطنز به طور رسمی در تاریخ 20/11/1388 (9/2/2010) با حضور رئیس سازمانانرژیاتمی-علی اکبر صالحی- آغاز گشت.
۱۳. عکسالعمل غربیها نسبت به تولید ۲۰ درصد در ایران:
۱۳-۱. پس از موفقیت دانشمندان ایرانی در تولید سوخت غنیشده20 درصد، سه کشور آمریکا، فرانسه و روسیه در تاریخ 23/11/1388 (12/2/2010) پیشنهاد مشترکی را در مورد تبادل سوخت ارایه کردند. در این پیشنهاد که به مدیرکلآژانس ارسال شد، آمده است:
فرانسه، روسیه و آمریکا سند 6 ژانویه 2010 جمهوریاسلامیایران را که دیدگاههای ایران در خصوص سوختگیری مجدد رآکتور تحقیقاتی تهران را نقل میکند، در نظر گرفته است. ما تمایل خود را برای قرار دادن اورانیوم با درصد غنای پایین ایران نزد یک کشور ثالث تا زمان تکمیل فرآیند ساخت ابراز کردیم. آمریکا تضمینهای سیاسی قابل توجهی را در باره عملیشدن توافقنامه ارایه کرد. بنابراین، ما بر این باوریم که پیشنهاد آژانسبینالمللیانرژیاتمی، موثرترین و به موقعترین مکانیزمی را در اختیار ایران قرار میدهد، که سوختگیری مجدد رآکتور تحقیقاتی تهران برای برآورده ساختن این نیاز انسانی را تضمین کند و شروع به ایجاد اعتماد و اطمینان متقابل میکند. البته با توجه به این واقعیت که اینکشور نمیتواند سوخت هستهای مورد نیاز را به موقع تولید کند تا تولید بیوقفه ایزوتوپهای پزشکی توسط رآکتور تحقیقاتی تهران را تضمین کند. ما نیاز ایران به رادیوایزوتوپهای پزشکی را درک میکنیم. اگر ایران تمایلی به پذیرفتن پیشنهاد آژانسبینالمللیانرژیاتمی ندارد، ما خاطرنشان میکنیم که اینها (رادیوایزوتوپها) در بازار جهانی موجود هستند و میتوانند به عنوان جایگزین قابل اعتماد، بهموقع و مقرون بهصرفه پیشنهاد آژانس باشند. غنیسازی بیشتر ذخایر اورانیوم با درصد غنای پایین ایران نه تنها غیرضروری است، بلکه بیشتر اعتماد جامعه بینالملل به اقدامات ایران را از بین میبرد.
فلورنسمانژی، نمایند فرانسه، الکساندرایمیوفسکی، نماینده روسیه، گلندیویس، نماینده آمریکا.
۱۳-۲. یک روز بعد –مورخ 24/11/1388 (13/2/2010)-آقای علی اکبرصالحی-رئیس سازمانانرژیاتمیایران- در واکنش به پیشنهاد سه کشور آمریکا، فرانسه و روسیه، بیان کرد: «این سه کشور دوسهروز گذشته و پس از آغاز غنیسازی تا سقف20 درصد، پیشنهاد مشترکی را به جمهوریاسلامیایران ارایه دادند، مثل پیشنهاد قبلی که روسیه و آمریکا مشترکا به ایران ارایه دادند».
وی با بیان اینکه این پیشنهاد در حال بررسی است، گفت:
«ما کماکان برای تبادل سوخت آمادهایم. اگر آنها (طرفهای مقابل) بدون شرط و شروط اضافه جلو بیایند، ما برای تبادل سوخت آمادگی داریم. آنها باید چند اصل را مدنظر قرار دهند. اول اینکه ضمانت کافی بدهند که تبادل سوخت به گونهای صورت گیرد که ضمانت عینی برقرار شود، ما که اورانیوم را میدهیم سوختمان را بگیریم، و در واقع این تبادل همزمان و در خاک ایران صورت گیرد. در اینمورد هیچ شرطی را نیز نمیپذیریم. اگر سوخت مورد نیاز ما به صورت مناسب تامین شود، ما آمادگی داریم فرآیند20 درصد را متوقف کنیم.»
وی در مورد اظهارات سخنگوی وزارتخارجه آمریکا مبنی بر اینکه اینکشور (آمریکا) حاضر است به تهران کمک کند تا بتواند ایزوتوپهای دارویی و پزشکی مورد نیاز خود را از بازارهای بینالمللی تهیه کند، گفت:
«این هم پیشنهاد خوبی است که رادیودارو را تامین کنند، ولی این نمیتواند به مفهوم این باشد که ما تولید رادیودارو را متوقف کنیم. مثل اینکه به ما بگویند کشاورزی نکنید، ما همهچیز را تامین میکنیم و شما نگران نباشید. ما امکان تولید داریم، دلیلی ندارد آن را متوقف کنیم. اگر آنها آمادگی دارند بخشی از رادیوداروی ما را با توجه به اینکه نیازهای ما روزبهروز بیشتر میشود تامین کنند، ما آمادگی داریم بخریم. اما اگر منظورشان توقف فعالیت رآکتور تحقیقاتی تهران است، قطعا این چنین نخواهد بود و ما قبول نخواهیم کرد.»
۱۳-۳. مورخ 29/11/1388 (18/2/2010) ایران نامهای را در مورد سوخت رآکتور تهران به آژانس ارایه کرده است. در این نامه یادآوری شده است براساس قراردادهای مربوط، بنا بوده است که سوختهای رآکتور تحقیقاتی تهران توسط آمریکا تحویل ایران شود اما این کشور از انجام تعهدات خود سر باز زده است. ازاینرو، در دهه70 و به خاطر عدم تحویل سوخت از سوی آمریکا، با مساعدت آژانس این سوخت طی قراردادی از آرژانتین در سال 1987 خریداری شد. آژانس موظف است براساس ماده 3 اساسنامه خود و با توجه به این که عُمر سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران رو به پایان است، برای تسهیل دریافت این سوخت با ایران همکاری و مساعدت کند. ایران همچنان بدنبال خرید سوخت لازم رآکتور تهران از طریق پرداخت وجه آن است. در صورتی که آژانس قادر به انجام وظایف خود براساس ماده 3 اساسنامه نمیباشد، ایران برای مبادله سوخت لازم رآکتور تحقیقاتی تهران با اورانیوم غنای پایین تولیدشده در ایران بطور همزمان در یک یا چند محموله در اراضی جمهوریاسلامیایران آمادگی دارد. لازم است این پیشنهاد توسط مدیرکل آژانسبینالمللیاتمی به تمامی عرضهکنندگان بالقوه سوخت هستهای منعکس و ایران را از نتایج اقدامات مطلع نماید. ما آمادگی لازم برای تبادل سوخت به میزان یک تُن اورانیوم 5/3 درصد غنیشده در ازای 100 کیلوگرم 20 درصد غنیشده را داریم، ولی این تبادل باید بهگونهای باشد که ضمانتهای عینی برای تبادل درست سوخت إعمال شود، زیرا ما اعتمادمان را از غرب از دست دادهایم، چرا که50 تُن اورانیوم بیش از 31 سال است که برای غنیسازی به فرانسه ارسال شده است که تاکنون به ایران تحویل داده نشده است. همچنین آمریکا که قرار بود سوخت رآکتور را تحویل دهد، هزینههای مربوط را هم دریافت کرده است اما نه پول را پس داده و نه سوخت را به ما تحویل داده است. دیوار بیاعتمادی باعث شده است که برای تبادل سوخت، ضمانتهای عینی درخواست شود تا اطمینان حاصل کنیم که در برابر این تبادل، سوخت مورد نیاز دریافت میشود.
۱۴. مورخ 27/2/1389 (17/5/2010) در حاشیه اجلاس گروه 15 در تهران، سه کشور ایران، ترکیه و برزیل در مورد تبادل سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران، به توافق رسیده و بیانیه مشترکی را صادر کردهاند.در این بیانیه آمده است:
«ما بر تعهد به معاهده عدمگسترشسلاحهایهستهای و مواد مرتبط آن تاکید میکنیم و حقوق تمام اعضا شامل جمهوریاسلامیایران در استفاده صلحآمیز و بدون تبعیض در تحقیق، توسعه، تولید و استفاده از انرژی هستهای (همچنین چرخه سوخت هستهای شامل فعالیتهای غنیسازی) را یادآوری میکنیم. ما معتقدیم که تبادل سوخت هستهای بستری برای شروع همکاری در عرصههای مختلف، خصوصا همکاریهای صلحآمیز هستهای شامل ساخت نیروگاه هستهای و رآکتور تحقیقاتی میباشد. در راستای تسهیل همکاری هستهای، جمهوریاسلامیایران بر امانتگذاری 1200 کیلوگرم اورانیوم کم غنیشده (LEU) در ترکیه موافقت میکند. این مواد LEU، در مالکیت ایران در ترکیه قرار خواهد داشت. ایران و آژانس امکان نظارهگری بر نگهداری ایمن از این مواد LEU را در ترکیه دارند. ایران موافقت خود را با موارد فوق به آژانس ظرف هفت روز پس از این بیانیه اعلام میکند. متناسب با دریافت پاسخ مثبت گروه وین (آمریکا، روسیه، فرانسه و آژانس) جزئیات بیشتر تبادل سوخت از طریق توافقنامه کتبی و ترتیبات مربوط بین ایران و گروه وین که به طور مشخص خود را متعهد به تحویل 120 کیلوگرم سوخت لازم برای رآکتور تحقیقاتی تهران نمودهاند، به تفصیل بیان میشود. از زمانی که گروه وین تعهد خود را به شرایط و مفاد این بیانیه اعلام نماید، طرفین خود را به اجرای تعهدات موافقتنامه مندرج در بند 6 ملزم مینمایند. جمهوریاسلامیایران پس از توافقنامه بند 6، برای به امانت گذاشتن مواد با غنای کم (1200 کیلوگرم)، آمادگی خود را در طول یکماه بیان خواهد نمود.
گروه وین نیز مطابق همین توافقنامه در طول یکسال 120 کیلوگرم مواد مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را به ایران تحویل میدهد. در صورتی که مفاد این بیانیه مورد توجه و احترام قرار نگیرد، ترکیه حسب درخواست ایران، LEU ایران را بدون هیچگونه شرطی و به سرعت به ایران برگشت میدهد. ترکیه و برزیل از آمادگی جمهوریاسلامیایران برای تداوم گفتوگوها با کشورهای 1+5 کما فیالسابق در هر مکان از جمله در ترکیه و برزیل حول نگرانیهای مشترک بر مبنای تعهدات دستهجمعی براساس مشترکات دو بسته پیشنهادی، استقبال میکنند. ترکیه و برزیل از رویکرد سازنده جمهوریاسلامیایران در پیگیری ایفای حقوق هستهای کشورهای عضو NPT و پایبندیاش به این معاهده قدردانی نمودند، متقابلا، ایران نیز از تلاشهای سازنده کشورهای دوست ترکیه و برزیل در ایجاد فضای همکاری و حمایت از حقوق هستهای ایران تشکر نمود.»
درواقع، ایران شرایط غرب را بر خارج کردن مواد هستهای از ایران میپذیرد تا بهانهای در دست غربیها و آمریکا نباشد. چنانکه ملاحظه کردیم، آمریکا اصرار داشت که سوخت با غنای پایین در یک کشور ثالث فرستاده شود و ایران جهت اثبات حسن نیت خود، آن را پذیرفت.
ادامه دارد...
